Затвореничка во женскиот затвор открива: „Не можам пред другите! Едноставно, не можам!“

Но работите не одат по очекуваниот тек. „Не можам да мочкам кога ме чекаат пред вратата. Тоа е како да си во јавен тоалет и некој да е веднаш до тебе. Се напнувам, но ништо не излегува кога не сум сама. И во затворот го задржувам мокрењето колку што можам додека моите цимерки не излезат од просторијата. Не можам да ги молам да излегуваат секојпат кога ми се оди во тоалет. Иако полицаецот не ме гледа директно, се чувствувам како да треба да мочкам пред публика. Едноставно, не можам“, вели М.Р.

Овој непријатен феномен стручно се вика паруреза или „срамежливо бабуле“. За такво искуство сигурно сте слушнале и порано, ако сте имале другарка што морала да оди дома за да мочка. Како и да е, може да претставува проблем што влијае врз квалитетот на животот. Парурезата се дефинира како неможност да се мокри во присуство на други поради чувство на анксиозност. Може да биде и комплицирана и да бара дијагностицирање и терапија. Се јавува кај мажи и жени, но позастапена е кај мажите, делумно поради разликата во генитоуринарната анатомија.

На веб-страницата на Меѓународното здружение за паруреза може да дознаете дека првиот труд на оваа тема бил објавен во 1922 година, а во 1954 година истражувачите Вилијамс и Дегенхард ја објавиле студијата „Парурезис: истражување на нарушувањето во мокрењето“.

Коуч во 2017 година ги објаснил и нијансите во терминологијата меѓу психогената ретенција на урина и паруреза, која се однесува на случаите каков што е овој со затвореничката, кога празнењето на бабулето може да се случи само во отсуство на публика. Сепак, поопасна состојба е општата ретенција, со или без присуство на публика, затоа што понекогаш бара и катетеризација.

Овој вид психогени генитоуринарни компликации веројатно спаѓаат во соматоформно нарушување, при кое се присутни болки или оштетување на телесните системи, со целосно отсуство на секакви органски проблеми, и за кое се верува дека служи како израз на интернализиран психички конфликт.

Само во последните децении истражувањето на паурезата и сродните состојби, како што е паркопрезата (задржување на столицата), доби на интензитет. Всушност, има малку информации за зачестеноста на парурезата, а се претпоставува дека таа се движи помеѓу три и 16 проценти во општата популација, вклучувајќи сериозни случаи, кои значително го нарушуваат квалитетот на лицето на животот, но и такви што имаат само повремени непријатни искуства.

Парурезата како социјална анксиозност

Овој проблем со „срамежливиот мочен меур“ е почест кај луѓето што страдаат од анксиозност. Коуч, на пример, истакнуваме дека околу 22 отсто од испитаниците во неговата студија, исто така, покажале социјално анксиозно растројство. Иако се споменува како симптом на социјално анксиозно растројство во Дијагностичкиот и статистички прирачник за ментални нарушувања, парурезата/паркопрезата не е препознаена како поттип на тоа нарушување. Ова има смисла ако се има предвид дека, како и општата социјална анксиозност, тоа е анксиозност за „перформанси“ под влијание на социјалната атмосфера. Заболениот се плаши од срамотење поврзано со звуците или сликите при уринирање.

Што се однесува до причината за нејзиното појавување, веројатно е непријатна последица од мокрење/дефекација во претходните периоди. Еден пациент, кој страдал од социјална вознемиреност до средината на своите дваесетти години, се присетувал на случка од основното училиште кога друго момче го погледнало писоарот што го користел и рекло: „Имаш многу мал!“

Се сеќава дека тогаш само сакал да избега, но бидејќи мокрењето траело, не можел – морал да заврши, па се плашел дека неговиот врсник ќе го слушне неговото понатамошно мокрење и ќе се врати да го задева. Оттогаш, тој се плаши дека мокрењето може да биде можност другите да го исмеваат. Доколку во близината би се нашле насилни луѓе, тој се чувствувал крајно изложено и ранливо, затоа што мислел дека ако некој го слушне како мокри, може да го посрамоти или да го повреди на сличен начин.

Компликации на видик

Неможноста за празнење во јавен тоалет може да доведе до однесување слично на агорафобијата. Агорафобичното лице стравува дека нема да може да избега на безбедно доколку е потребно. Спротивно на тоа, лице со паруреза, знаејќи дека можеби ќе мора да врши нужда додека е „надвор“ и дека тоа ќе биде невозможно и многу непријатно искуство за него, може да ги посети пријателите или семејството ако знае дека има пристап до посебен тоалет, или да оди на работа каде што знае дека има тоалет во кој може да има приватност.

Од друга страна, луѓето како М.Р. би можеле да бидат третирани неправедно и да направат чекор назад во ресоцијализацијата, бидејќи нивните претпоставени може да се сомневаат дека се обидуваат да го „прикријат“ тестот за урина, односно да скријат употреба на дрога. Познатиот форензички психијатар Кенет Еплбаум (2005) напиша дека неможноста за лекување на парурезата може да предизвика насилен обид за мокрење, а во такви ситуации подобро би било да се прибегне кон анализа на крвта, плунката или косата.

Некои луѓе може да имаат и уролошки компликации или да консумираат лекови што придонесуваат за неможност за мокрење. На пример, лице со проблем со простатата може да уринира со прекини, па поради тоа да стравува дека некој во неговата близина би можел да ја забележи оваа необичност, што предизвикува страв дека другите ќе го набљудуваат и доведува до неможност да уринира на јавни места.

Исто така, постои голема веројатност дека лицето со историја на сексуална злоупотреба ќе се чувствува ранливо во ситуации кога неговите гениталии се изложени на погледи или се во близина на други, дури и ако се одделени со преграда или врата во тоалетот, што доведува до неможност да се опушти доволно за да може да мокри. Затоа, важно е да се направи разлика дали паруретската активност е поврзана со трауматска ранливост или се заснова на вознемиреност поради самиот чин.

Како до помош

Како и при секоја добра процена на менталното здравје, важно е, особено кога станува збор за психосоматски симптоми, пациентот прво да се упати на целосен физички преглед, бидејќи може да има медицинска или фармаколошка компликација што треба да се реши.

Кога станува збор за социјална анксиозност, како и повеќето проблеми со менталното здравје, не постои сребрен куршум. Сепак, за луѓето чија паруреза е дел од профилот на социјалната анксиозност или на други фобии, терапијата со постепена изложеност се покажала како најкорисна.

Иако истражувањата за лекови за паруреза се ретки, некои истражувачи имале успех со лековите како што се габапентин (неуронтин) и SSRI Paxil. Секако, доколку неможноста за мокрење или дефекација е поврзана со сексуална траума, тоа ќе бара лекување на конкретната траума и нејзината поврзаност со општите психолошки проблеми и ранливоста што тие ја подразбираат. Терапијата со ЕМДР – десензибилизација и репроцесирање со помош на брзи движења на очите – се покажа како ефикасна во овие случаи.

Текст: Б. Стојменовиќ