Љубовни дилеми: Дали моногамијата е за секого?

Помеѓу цицачите, само 9 отсто од видовите се моногамни, а помеѓу приматите, само 29 отсто од нив. Иако полигамијата е присутна во многу култури, сепак, луѓето се определуваат за моногамија. Но тоа не било случај кај нашите предци – модерната моногамна култура постои само околу 1.000 години, тврдат антрополозите. Па, дали навистина сме моногамни по природа?

Општествените норми во голема мера ги диктираат нашите избори и определби во животот, без разлика дали го признаваме тоа или не. Факт е дека живееме во средина каде што најприфатливо е да се биде во моногамна хетеросексуална врска. Сè што отстапува од тоа се смета за девијација и честопати е осудувано и стигматизирано од страна на пошироката маса. Токму затоа многу луѓе се воспитани да чувствуваат срам ако размислуваат поинаку и ако имаат поинакви сексуални потреби од општоприфатените. Едно од тие љубовни табуа е полиаморијата – кога една личност е во емотивна и/или сексуална врска со повеќе партнери. Веројатно не можете ни да си замислите да имате врска со повеќе лица јавно и отворено, ниту пак претпоставувате дека постои некој што би се согласил на такво партнерство. Сепак, природата а и статистиката тврдат поинаку.

Што велат бројките?

Дали сте знаеле дека дури 83 отсто од постојните општества во светот применуваат полигинија (кога маж има повеќе од една сопруга)? Шеснаесет отсто се моногамни, а само еден процент практикуваат полиандрија (кога жена има повеќе од еден сопруг). Звучи малку нефер кон жените, нели? Но антрополозите ја оправдуваат неправдата од репродуктивен аспект: сперматозоидите се многу побројни од јајце-клетките. Мажот може да биде татко на речиси неограничен број деца, ако може да најде доволен број жени што се волни да учествуваат во тоа. За разлика од тоа, жената има многу ограничен репродуктивен капацитет. Иако еволуцијата навидум му оди во прилог на овој тип полигамија, тоа не значи дека полигинијата е „најсреќниот“ избор за репродукцијата на човештвото.

Еволуциската психологија е на страната на моногамијата

Научници од Универзитетскиот колеџ во Лондон веруваат дека моногамијата се појавила во примитивното општество за мажите да можат да го заштитат своето потомство од други мажи. Друга анализа, пак, тврди дека татковството може да се случи само во услови на моногамија, а причината за тоа е сигурноста на таткото. Мажот може да постигне репродуктивен успех само ако е сигурен дека одгледува свои деца, а не туѓи. Оттука произлегува сугестијата дека барем жените треба да бидат верни за мажите да бидат сигурни во своето татковство. Но зошто тогаш мажите би биле моногамни, кога можат да бидат репродуктивно поуспешни ако оплодат што повеќе жени? Одговорот лежи во тоа дека жените можат да бидат моногамни само ако се сигурни дека мажите ќе останат со нив за да им помогнат да го одгледаат и заштитат нивното потомство. Жените немаат никаква корист од сексуалната ексклузивност ако мажите ги оплодат, па ги остават. Природниот заклучок е дека може да се оствари потомство само ако и мажите и жените се моногамни.

Дали секој може да биде успешен моногамист?

Биолошките предиспозиции ни налагаат да бидеме моногамни кога станува збор за остварување потомство, но човечката природа е малку покомплексна од тоа. Вистината е дека повеќето од нас не се баш успешни моногамисти. Иако се стремиме да изградиме доживотна и среќна моногамна врска, најчесто не ни оди добро во тоа. Моногамијата дефинитивно не е за секого, а тоа во голема мера зависи и од нашиот карактер. Луѓето што по природа се посветени, емпатични, искрени, самоуверени и кои имаат одлични комуникациски вештини се подобри моногамисти од луѓето што се несигурни и не се многу емпатични. На крајот на краиштата, сите имаме различни потреби и желби и не може да се очекува од секого да биде моногамен.

Полиаморија наспроти изневерување

Да нема забуни: полиаморијата не е исто што и изневерување. Полиаморијата е во ред само кога постојат рамноправен договор и согласност од двата партнера – сè друго е неприфатливо. На многу двојки им е тешко да добијат целосно сексуално задоволство во сериозните моногамни врски. Меѓутоа, прифаќањето консензуална полиаморија со себе носи цела низа предизвици и стравови. А реалноста е дека целосната сексуална и емоционална отвореност нема да му одговара секому. Добрите вести се што може да се најде средина, а тоа го објаснува познатиот секс-колумнист Ден Севиџ. Станува збор за двојки што се претежно моногамни, но дозволена е одредена сексуална отвореност.

„Различни двојки различно ги дефинираат правилата: некои им дозволуваат на нивните партнери да флертуваат или да се бакнуваат со други лица, додека некои дозволуваат и сексуален однос, па дури и развивање емотивна врска со повеќе партнери“, објаснува колумнистот.

Изневерувањето никогаш не е добра опција, но доколку почнуваат да ви се јавуваат такви идеи, тоа не значи дека не го сакате повеќе вашиот партнер или дека треба да ја прекинете врската. Експертите се согласуваат дека пред да се одлучите за раскинување или, уште полошо, неверство, вреди да го истражите изворот на вашите желби и да дискутирате за тоа со вашиот партнер. Откријте кои се вашите индивидуални потреби и кога ќе дознаете што сакате, најдете НЗС и обидете се да ја направите врската поцврста. Со оглед на тоа што немоногамијата има многу лоша репутација во општеството, разбирливо е ако се плашите да започнете ваков разговор – секогаш постои ризик партнерот да не ве разбере и да се навреди, но правилната комуникација е клучна, а вашата среќа е најважна.

Ризици и придобивки

Пред да се решите на ваков чекор, важно е да бидете свесни за сите придобивки, но и последици што може да произлезат од вашето отворање. Позитивните страни се доста јасни: полиаморијата, односно имањето повеќе партнери, нуди поголема забава, разновидност, спонтаност и авантури. Можностите се неограничени, се стекнуваат поголемо сексуално искуство, поголема отвореност и слобода во изразувањето. Освен тоа, се јавуваат повеќе шанси за стекнување нови контакти и за поврзување со различни луѓе на различни нивоа (сексуално, емотивно, интелектуално), што придонесува за побогат социјален, но и духовен живот.

Сепак, не изостануваат ни ризиците. Покрај очигледните ризици од имањето секс со различни лица, односно сексуално преносливите болести и несаканата бременост, постојат и други, како што се општествена осуда и стигматизација (особено кај жените), чувство на безвредност по лош секс со непознато лице и несакано развивање емоции. Токму затоа професорката и сексуална едукаторка и истражувачка, д-р Жана Врангалова нагласува дека каква врска и да имате со некого, сексуална или љубовна, најважно е да покажете почит кон партнерот и да бидете целосно присутни во секој момент поминат заедно. Само така ќе можете да постигнете максимално уживање и да остварите значајна конекција, која ќе ви донесе задоволство и исполнетост на повеќе полиња.

Но што вели науката? За жал, полиаморијата не само што е осудена во општеството туку е осудена и во академскиот свет, па постојат многу малку објективни истражувања на оваа тема и малкумина психолози се осмелуваат отворено да зборуваат за тоа. Сепак, во студијата „Истражување за консензуални немоногамни врски: Теории, методи и нови правци“ (Investigation of Consensually Nonmonogamous Relationships: Theories, Methods, and New Directions), објавена во 2017 година, се разгледуваат сите димензии на полиаморијата и направена е детална споредба помеѓу овој тип партнерства и моногамните врски.

Полиаморија VS моногамија

Победникот во натпреварот „моногамија против полиаморија“ можеби ќе ве изненади…

• ВОЗБУДА VS СТАБИЛНОСТ. Полиаморните врски се како емоционален ролеркостер: бурни и драматични! Постои помала стабилност, а тоа може да доведе до анксиозност. Во моногамните врски, стабилноста е на високо ниво, што е добро за психичкото здравје. Сепак, можна е појава на здодевност и сексуална незаинтересираност со текот на времето.
• НЕОГРАНИЧЕН VS ОГРАНИЧЕН ИЗБОР. Изборот помеѓу повеќе партнери може да нè направи поанксиозни. Меѓутоа, поради неможноста да се истражуваат други опции, во моногамните врски може да се јави сомнеж дека постои подобар партнер од постојниот. Во полиаморните врски изборот е неограничен, па кога едниот партнер ќе ги истражи сите опции и сепак ќе го одбере примарниот партнер, тоа влијае позитивно врз врската. Освен тоа, поради тоа што можностите се неограничени, партнерите немаат чувство дека пропуштаат нешто.
• ДОЛГ VS КРАТОК РОК НА ТРАЕЊЕ. Луѓето во моногамна врска најчесто се помируваат со изборот на партнер, што може да значи предолго одржување неквалитетен однос. Полиаморните лица чувствуваат помал притисок да го најдат совршениот партнер, постојано ги истражуваат опциите и без проблем ги елиминираат оние што не им носат задоволство, па затоа и нивните врски траат  пократко.

ЗАКЛУЧОК. Истражувањето открило: луѓето во полиаморна врска се поисполнети од луѓето во моногамна врска! Во полиаморните врски постои поголема доверба, помала љубомора, повеќе страст и поголема посветеност помеѓу партнерите, а сето тоа се должи на нивните добро развиени комуникациски стратегии.

Прочитајте ги и искуствата на луѓе што испробале ваков тип полиаморни врски…

Исповеди на полиамористи

1. „Се вљубувам и имам секс со многу други луѓе, покрај мојата сопруга. Не станува збор за вонбрачни афери, какви што имаат 70 отсто од луѓето во брак. Јас и сопругата дискутираме за нашите врски надвор од бракот и секогаш им даваме предност на нашиот однос, на нашето семејство, на нашите кариери и на нашата визија за заедничка иднина. Сите овие работи ги ставаме пред нашите индивидуални желби. Целта е да бидеме искрени во врска со нашите сексуални потреби, а не да спиеме со повеќе луѓе.“

2. „Изминативе 10 години сум полиаморна, без примарен партнер. Сум била во врска со три лица и сум имала отворени врски. Најдобрите моменти од тие искуства немале врска со сексот. Наметнато ни е верувањето, особено ако сме жени, дека решението за осаменоста и фрустрацијата е да се најде еден совршен партнер што ќе ги исполни сите наши емоционални, финансиски и сексуални потреби. Сепак, речиси половина од браковите завршуваат со развод. Не очекувам дека некој ќе ги исполни сите мои потреби. Си ја сакам слободата, сакам да бидам етична, но сакам и задоволство во мојот живот. Веројатно сум алчна. Веројатно сум жена што сака да има сè – само што мојата верзија на ‘имање сè’ се разликува од визијата за брак, дом и моногамија кон која ме воспитале да се стремам“.

Што мислите вие? Можат ли да успеат полиаморните врски во нашето општество?

Подготвила: Марија Лукаревска

ФОТО: GETTY IMAGES

Науката издвојува неколку причини зошто моногамијата може да стане напорна