КОЛУМНА на Дуда Алапача: Една е БАБА

Кога баба ќе ја снема, си велиш „рано е, можеше уште малку“. Иако знаеш дека дојде времето една на друга да си кажете „до гледање“.

„Се спаси“, велат луѓето. „Убави години се тоа, добра старост доживеала. Ухуууу, деведесет и кусур, полна капа“, кажа некој.

Да, добри години се. Сешто преживеа, што сè истурка, а и не ѝ беше лесно. Дали знаеш каде е деветстотини и петата, што сè може да собере во еден човечки живот, што сè доживеала, кутрата… Се нагледа сè и сешто.

Нешто гледаше, а пред нешто замижуваше. Имаше лековити раце. Благи мисли… Затоа што кога ќе ги доживееш нејзините години, научуваш да се смируваш, да не судиш и да не кршиш преку колената. Да погалиш кога никој друг не погалил, да простиш кога тешко се простува.

Замина цел еден свет

Кога ќе си заминат бабите, а мора да заминат, бидејќи таков е редот, нели, со нив заминува и цел еден свет. И не е лесно, без разлика колку си стар.

Со баба заминуваат едно време, тешките перници со пердуви, слаткото од цреши, свежо измолзеното млеко, мирисот на помада и на старата летна кујна, со баба заминуваат карираниот и стар отоман, жолтиот шифоњер, локумот и кајмакот на топло лепче, штотуку извадено од фурната…

Кога ќе си отиде баба, си оди и подварокот со суво месо во тенџере од дваесет килограми. Си оди домашниот мармалад од сливата што расте зад куќата. Си оди и штирканата постелнина, која секое утро се ветрееше на прозорецот. Си одат и приказните. Советите. И едно место во срцето останува пусто, како старата, трошна куќичка на брегот.

На бабите не им треба ништо

Кога ги нема бабите, ги нема ни мирисите. Бидејќи бабите се единствените суштества што мирисаат на кнедли и на ванила. И бабите ги пакуваат најубавите пакети кои ги чекаме на автобуската станица во недела приквечер.

Бабите послабо слушаат. Одговараат на телефон по седмото ѕвонење. Ги имаат оние старине телефони, чии броеви се вртат со показалецот, а сè уште мислат дека, ако свртат нула, ќе слушаат подобро. Нивниот свет е преполн со милје, керамички фигури, школки и со спомените што им ги носевме од летувањата…

Баба има лонче на кое пишува: „Поздрав од Катлановска бања“. Шпајзот на баба е полн, преполн, бидејќи ништо не може да го излекува стравот од страшниот глад. Нејзината егзистенција секогаш се мери со вреќа брашно и со шишиња масло. Баба помни лоши денови, па затоа тегне и растега, цел живот штеди и штека, за да не се повтори злото.

Иако живее од најниската пензија, таа секогаш има, никогаш ништо не ѝ треба. Освен да ја посетам. Освен да ги слушам приказните што ми ги раскажуваше во доверба, шепотејќи за да не слушне некој – како таму на некоја жена ѝ украле градник од жицата и како ѝ го видела мажот на некоја друга како се искрадува од дома и оди кај онаа чиј маж живее во странство, и како поштарот се напил минатата недела, па заборавил да ја подели пензијата, и како роспијана од продавница става вода во детергентот за садови, а и не ѝ го вратила кусурот како што треба, па кај неа веќе не оди.

И како веќе нема чесни луѓе, сите само гледаат те измамат, и како овој свет мора да пропадне затоа што сè е наопаку и бог да чува!

Тие секогаш се добро

Кога ја прашувам како е, вели – добро. Освен кога ќе почне да ја штрека во градите и да ја вртат колена пред да се смени времето. „Добро сум, па јас поинаку и не можам да бидам“.

Еднаш беше многу лошо, па ѝ кажав дека ќе ја земам да живее кај нас. Оттогаш никогаш веќе не кажа дека нешто ја боли. Се плашеше да замине од дома, бидејќи кога ќе навлезеш во одредени години, сраснуваш со куќата како стар мов.

Ни да слушне за помош

Баба сакаше цвеќе и деца. А луѓето, на свој начин, ги избегнуваше. Сакаше севдалинки, квизови и сладолед. Водителките на вести ги сметаше за пример за мода, елеганција и за култура. Имаше своја шивачка таму во гратчето. Не им веруваше многу на лековите – ги пиеше, но и си тераше по свое. Велеше дека шеќерот скока од грижи, а не од еклери.

Кришум ѝ носев слатки и ја молев да не ги јаде сите одеднаш. Ѝ ја чистев куќата кога веќе не можеше сама. Сакавме да ѝ донесеме „жена“, но таа ни да слушне. Како што реков, слабо се снаоѓаше со луѓето, а со „жените“ уште послабо. Нападна една дека ѝ ги измешала работите, па не знае каде ѝ се. Друга дека ѝ  украла пола килограм кафе. Третата не ја пушти ни да влезе.

Потоа сама чистеше, како знаеше и умееше. А ние ѝ помагавме кога можевме. Сепак, почиста куќа немам видено. „Како чистиш кога не гледаш?“, се прашував. „Според чувството“, ми одговори.

Немој, па не се плаши

Живееше според чувството, ја солеше храната, спиеше и се будеше и – никогаш не згреши. Не поднесуваше фолиранти и драмаџии, од нив бегаше со изговор дека има работа. Го зборуваше она што го мислеше и го правеше она што го зборуваше. Никому не му остана должна.

Во нејзиниот свет не постоеше сметка. „Немој, па не се плаши“, велеше.

Ги дочекуваше гостите како што е редот. И покрај тоа што ние пред тоа моравме да поминеме низ генералка, затоа што сè мораше да биде под конец. Никогаш не можев да ја фатам на финтата дека тој некој е само на поминување, дека нема да загледува по ќошињата…

Но таа велеше: „Гостин си е гостин, или ќе го пречекаш како треба или никако!“ А нејзиното „како треба“ значеше редовно штиркање на постелата, сукање кори за пита, бришење прав и зад каучот.

Нè воспитуваше строго и праведно

Бевме чисти и најадени. Спиевме таман колку што треба. Никогаш не нè оставаше да се излежуваме до пладне. „Кој рано рани, две среќи граби“, викаше и ги развлекуваше завесите. Па на секого во рака ќе ни тутнеше шолја со лажиче да матиме жолчка со шеќер.

За појадок правеше неверојатни количества попара, пржени лепчиња, мекици кои ги пржеше на стариот шпорет на дрва и кои ги мацкавме во кристален шеќер. Но моравме да изедеме сè, бидејќи храната не се фрла.

Кога ја прашувавме зошто толку многу готви, ни велеше: „Од вишок глава не боли!“ Нè испраќаше на улица и мавташе со раката додека ќе ѝ се изгубиме од видокругот. А потоа чекаше покрај телефонот да се јавиме и да кажеме дека сме стасале. „Се гледаме идната недела“, ќе кажеше.

Се гледаме, бабо

Затоа нема да кажам збогум. Дури ни кога ќе ја фрлам последната грутка земја врз ковчегот и кога поворката тивко ќе си замине. Ќе кажам „до видување“, ќе кажам „до некоја следна средба“, ќе кажам „се гледаме еден ден во онаа истата трошна куќичка на брегот“.

Текст: Убавина и здравје

Фото: Getty Images